Monsoon in Kerala महाराष्ट्रात यंदा मान्सून नेहमीपेक्षा लवकर दाखल होण्याची शक्यता असून, शेतकऱ्यांनी त्यानुसार आपली पिके आणि शेती कामांचे नियोजन करणे महत्त्वाचे ठरणार आहे. हवामान तज्ज्ञांच्या अंदाजानुसार यंदाचा पावसाळा चांगला जाण्याची चिन्हे आहेत. यासंदर्भात विस्तृत माहिती पाहूया.
मान्सूनचे लवकर आगमन
हवामान तज्ञांच्या मते, यंदा मान्सून १३ मे रोजीच अंदमान निकोबार बेटांवर पोहोचला आहे, जे सामान्यपेक्षा लवकर म्हणावे लागेल. मान्सूनच्या या प्रगतीचा अंदाज पाहता, तो केरळमध्ये १ जून ऐवजी २६-२७ मे पर्यंत येण्याची शक्यता आहे. महाराष्ट्रात मान्सूनचे आगमन पुढीलप्रमाणे अपेक्षित आहे:
- गोवा: ५ जून ऐवजी १ जून
- मुंबई: १० जून ऐवजी ५ जून
- मराठवाडा आणि विदर्भ: १५ जून ऐवजी १० जून
या लवकर आगमनाचे मुख्य कारण म्हणजे महाराष्ट्रावरील हवेचा दाब १००६ हेक्टोपास्कल इतका कमी झाला आहे. हा कमी दाब अनेक दिवस टिकून आहे, ज्यामुळे वारे वेगाने महाराष्ट्राच्या दिशेने वाहत आहेत.
सध्याचा पाऊस: मान्सूनपूर्व की मान्सूनची प्रगती?
सध्या राज्यात अनेक भागांत पडत असलेला पाऊस हा मान्सूनपूर्व पाऊस आहे. भारतीय हवामान शास्त्र विभागाच्या व्याख्येनुसार, जेव्हा एखाद्या ठिकाणी सलग पाच दिवस पाऊस होतो, तेव्हा मान्सून दाखल झाल्याचे अधिकृतपणे जाहीर केले जाते. सध्या होत असलेला पाऊस मान्सून दाखल होण्याच्या प्रक्रियेचाच एक भाग आहे, परंतु १ जून पूर्वीचा पाऊस हा ‘मान्सूनपूर्व’ म्हणूनच ओळखला जातो.
यंदा मान्सूनपूर्व पाऊस जोरदार होण्याचे कारण पुन्हा हवेच्या कमी दाबामध्ये सापडते. पुढचा आठवडाभरही हवेचा दाब १००६ हेक्टोपास्कलच्या आसपास राहण्याची शक्यता आहे, ज्यामुळे हिंदी महासागर, अरबी समुद्र आणि बंगालच्या उपसागरावरून बाष्पयुक्त वारे महाराष्ट्राकडे वाहत राहून चांगला पाऊस होण्याची शक्यता आहे.
मान्सूनपूर्व पावसाचे परिणाम
फायदे
- पाण्याची टंचाई असलेल्या भागांना मोठा दिलासा
- टँकरने पाणीपुरवठा होणाऱ्या गावांना आधार
- डाळींब आणि शेवगा यांसारख्या बहुवार्षिक पिकांना फायदा
तोटे
- उन्हाळी बाजरी, भुईमूग, तीळ यांसारखी काढणीला आलेली पिके धोक्यात
- शेतात चिखल झाल्याने काढणी करणे अवघड
- द्राक्ष बागायतीमध्ये सूर्यप्रकाशाच्या अभावामुळे ‘बड फॉर्मेशन’ (कळी तयार होण्याची प्रक्रिया) वर नकारात्मक परिणाम
यंदाच्या मान्सूनचा अंदाज
हवामान तज्ञांनी विकसित केलेल्या ‘मान्सून मॉडेल’नुसार, यंदाचा मान्सून सरासरीपेक्षा अधिक (१०३-१०५%) राहण्याची शक्यता आहे. भारतीय हवामान शास्त्र विभागाने १०५% आणि स्कायमेटने १०३% पावसाचा अंदाज वर्तवला आहे.
सामान्यतः जेव्हा मान्सूनपूर्व पाऊस चांगला असतो, तेव्हा ते वर्ष जास्त पावसाचे असण्याची शक्यता अधिक असते. परंतु अधिकृत घोषणा १ जून रोजी अपेक्षित आहे, जिथे स्थाननिहाय अंदाज प्रसिद्ध केला जाईल.
शेतकऱ्यांसाठी पिकांची निवड
जास्त पावसाच्या अंदाजानुसार, शेतकऱ्यांनी पुढील पिकांचा विचार करावा:
- कपाशी: चांगला पाऊस कपाशीसाठी अनुकूल. या पिकाचा जीवनकाळ मोठा असल्याने, पुरेसे पाणी मिळाल्यास उत्पादन वाढू शकते.
- सोयाबीन: सातत्यपूर्ण पावसामुळे सोयाबीनचे उत्पादन उत्तम येते.
- भात: कोकण आणि पूर्व विदर्भात भाताचे पीक यंदा विशेष चांगले येण्याची शक्यता.
- इतर पिके: मका, उडीद, मूग ही पिकेही चांगली येण्याची शक्यता आहे.
शेतकऱ्यांनी घ्यावयाची काळजी
- पूर्वमशागत: मान्सून येण्यापूर्वी शेतातील पूर्वमशागतीची कामे पूर्ण करावीत. जिथे पाऊस झाला आहे तिथे वापसा मिळताच नांगरट, कुळवाच्या पाळ्या त्वरित पूर्ण कराव्यात.
- बियाणे व खते: चांगल्या प्रतीची बियाणे, खते आणि औषधे आतापासून जमा करावीत. अधिक उत्पादन देणाऱ्या प्रमाणित जातींचाच वापर करावा.
- पाण्याचा निचरा: अतिवृष्टीच्या शक्यतेमुळे शेतात पाणी साचणार नाही यासाठी निचऱ्याची उत्तम व्यवस्था आधीच तयार ठेवावी.
- कोरडा काळ: मान्सूनमध्ये यणाऱ्या कोरड्या कालावधीसाठी तयारी ठेवावी. पाण्याची सोय असल्यास त्याचे नियोजन आधीच करावे.
- आंतरमशागत: सततच्या पावसामुळे आंतरमशागत किंवा पेरणीच्या वेळी येणाऱ्या अडचणींसाठी पर्यायी योजना तयार ठेवावी.
यंदाचा मान्सून महाराष्ट्रासाठी वेळेआधी आणि चांगल्या प्रमाणात येण्याची शक्यता आहे. शेतकऱ्यांनी त्यानुसार वेळीच नियोजन करून योग्य पिकांची निवड करावी. विशेषतः पाण्याच्या अतिरेकामुळे होणारे नुकसान टाळण्यासाठी आवश्यक ती खबरदारी घ्यावी.
विशेष सूचना: हा लेख इंटरनेटवरून मिळवलेल्या माहितीवर आधारित आहे. वाचकांनी कृपया स्वतः संपूर्ण चौकशी करून आणि स्थानिक कृषी विभागाशी सल्लामसलत करून पुढील निर्णय घ्यावेत. हवामानातील बदल अनपेक्षित असू शकतात आणि प्रत्येक शेताची परिस्थिती वेगळी असते. त्यामुळे प्रत्येक शेतकऱ्याने आपल्या क्षेत्राला अनुसरून निर्णय घेणे महत्त्वाचे आहे.
