Farmer ID registration भारतातील शेती क्षेत्राच्या डिजिटलीकरणासाठी केंद्र आणि राज्य सरकारने अनेक महत्त्वपूर्ण पावले उचलली आहेत. त्यापैकी एक महत्त्वाचे पाऊल म्हणजे ‘फार्मर आयडी’ ची अंमलबजावणी. फार्मर आयडी म्हणजे प्रत्येक शेतकऱ्याला दिलेली एक विशिष्ट डिजिटल ओळख आहे, जी त्यांच्या आधार कार्ड, जमीन दस्तावेज आणि बँक खात्याशी जोडलेली असते. या ओळखपत्रामुळे शेतकऱ्यांना सरकारी योजनांचा लाभ अधिक सहज, पारदर्शक आणि थेट पद्धतीने मिळू शकतो.
फार्मर आयडीची आवश्यकता का?
२०२५ मध्ये शेतकऱ्यांसाठी फार्मर आयडी अनिवार्य करण्यामागे अनेक कारणे आहेत:
- सरकारी योजनांचा सरळ लाभ: पंतप्रधान किसान सन्मान निधी, नमो शेतकरी सन्मान योजना, कृषी अनुदान, कृषी विमा, बी-बियाणे सवलती यांसारख्या सर्व सरकारी योजनांचा लाभ घेण्यासाठी फार्मर आयडी आवश्यक झाले आहे.
- डिजिटल कृषी प्रणाली: ‘अग्रिस्टॅक’ (AgriStack) या राष्ट्रीय डिजिटल प्रणालीचा भाग म्हणून, फार्मर आयडी शेतकऱ्यांना डिजिटल कृषी अर्थव्यवस्थेत सहभागी होण्यास मदत करते.
- पारदर्शक वितरण व्यवस्था: थेट लाभ हस्तांतरण (DBT) द्वारे अनुदाने थेट शेतकऱ्यांच्या खात्यात जमा होतात, ज्यामुळे मध्यस्थांची गरज कमी होते आणि भ्रष्टाचार रोखला जातो.
- अचूक नियोजन: शेतकऱ्यांच्या अचूक माहितीमुळे सरकारला कृषी धोरणे आणि योजना अधिक प्रभावीपणे आखता येतात.
- जमीन मालकी स्पष्टीकरण: भूमी अभिलेखांशी जोडल्यामुळे जमिनींच्या वादांमध्ये घट येते आणि बनावट दावे रोखले जातात.
देशभरातील प्रगती
अग्रिस्टॅक पोर्टलवरील ताज्या आकडेवारीनुसार, देशभरात शेतकरी नोंदणीला चांगला प्रतिसाद मिळत आहे:
- एकूण ९८,१८,३४२ शेतकऱ्यांनी आतापर्यंत नोंदणी केली आहे.
- त्यापैकी ८०,१५,७१४ शेतकऱ्यांचे फार्मर आयडी मंजूर झाले आहेत.
- उर्वरित अर्ज प्रक्रियेत आहेत.
देशातील २३ राज्यांनी महसूल आणि कृषी विभागांतर्गत ‘स्टिअरिंग कमिटी’ स्थापन केल्या आहेत. २२ राज्यांनी जमीन दस्तावेजांच्या पडताळणीसाठी एपीआय एकत्रित केले आहेत. याशिवाय, २००० हून अधिक कृषी-तंत्रज्ञान स्टार्टअप्स अग्रिस्टॅकमुळे लाभान्वित होणार आहेत.
महाराष्ट्रातील प्रगती
महाराष्ट्रातही शेतकरी फार्मर आयडीसाठी पुढाकार घेत आहेत. १८ मे २०२५ रोजी झालेल्या नोंदणीत कोल्हापूर जिल्हा आघाडीवर होता. महाराष्ट्रातील जिल्हानिहाय नोंदणीची आकडेवारी दर्शवते की शेतकऱ्यांमध्ये या उपक्रमाविषयी जागरूकता वाढत आहे:
- कोल्हापूर: ४५७ नोंदणी
- लातूर: ३८६ नोंदणी
- नागपूर: ३४३ नोंदणी
- धाराशिव (उस्मानाबाद): ३३३ नोंदणी
- बीड: ३०८ नोंदणी
- अकोला: २७ नोंदणी
- पालघर: १८ नोंदणी
- वर्धा: ११ नोंदणी
- ठाणे: ४ नोंदणी
- नंदुरबार: २ नोंदणी
महाराष्ट्र हे जानेवारी २०२४ पासून त्या १० राज्यांपैकी एक आहे जिथे पीएम-किसान लाभार्थ्यांसाठी फार्मर आयडी अनिवार्य आहे. या राज्यांतील शेतकऱ्यांना लाभ मिळणे सुरू ठेवण्यासाठी नोंदणी करणे आवश्यक आहे.
फार्मर आयडी नोंदणी प्रक्रिया
फार्मर आयडीसाठी नोंदणी करण्याच्या पद्धती खालीलप्रमाणे आहेत:
ऑनलाइन नोंदणी:
- पोर्टलवर जाणे: महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी https://mhfr.agristack.gov.in या अधिकृत पोर्टलवर जा.
- नवीन वापरकर्ता तयार करणे: “नवीन शेतकरी नोंदणी” वर क्लिक करा (पूर्वी नोंदणी केली असल्यास “लॉगिन” वर क्लिक करा).
- आधार प्रमाणीकरण: आपला १२-अंकी आधार क्रमांक प्रविष्ट करा. ई-केवायसी प्रमाणीकरणासाठी आपल्या आधार-लिंक केलेल्या मोबाईल नंबरवर एक ओटीपी पाठवला जाईल.
- व्यक्तिगत माहिती भरणे: शेतकऱ्याचे नाव, जन्मतारीख, जिल्हा/तालुका तपशील इत्यादी प्रविष्ट करा.
- जमीन तपशील प्रदान करणे: महाभूलेखमधून (७/१२, ८अ उतारा) जमीन मालकीच्या पडताळणीसाठी तपशील द्या.
- कागदपत्रे अपलोड करणे: आधार, जमीन दस्तावेज आणि बँक पासबुकच्या स्कॅन केलेल्या प्रती अपलोड करा. फाइल्स पीडीएफ किंवा जेपीईजी स्वरूपात आणि आवश्यक आकार मर्यादेत असल्याची खात्री करा.
- ओटीपी प्रमाणीकरण: ओळख पडताळणीसाठी आपल्या नोंदणीकृत मोबाईल नंबरवर पाठवलेला ओटीपी प्रविष्ट करा.
- घोषणापत्र स्वीकारणे: अटी आणि शर्ती स्वीकारण्यासाठी घोषणापत्र चेकबॉक्सवर टिक करा.
- ई-स्वाक्षरी प्रक्रिया: अर्ज पूर्ण करण्यासाठी, आधार-आधारित ई-स्वाक्षरी प्रक्रिया पूर्ण करा.
- नोंदणी आयडी प्राप्त करणे: यशस्वी सबमिशननंतर, सिस्टम एक शेतकरी नोंदणी आयडी तयार करेल. भविष्यातील संदर्भासाठी हा नोंदणी आयडी जतन करा.
कॉमन सर्व्हिस सेंटर (CSC) द्वारे:
- देशभरातील २ लाखांहून अधिक CSC केंद्रांवर जाऊन शेतकरी नोंदणी करू शकतात.
- CSC ऑपरेटर शेतकऱ्यांच्या वतीने संपूर्ण नोंदणी प्रक्रिया पूर्ण करतात.
शेतकरी नोंदणी शिबिरे:
- ग्रामपंचायतींमध्ये आयोजित केलेली शिबिरे.
- अधिकारी आधार ई-केवायसी आणि फॉर्म सबमिशनमध्ये मदत करतात.
स्थानिक सहाय्यकांद्वारे:
- स्थानिक सहाय्यक (सहायक) नोंदणी, जमिनीची पडताळणी आणि ई-स्वाक्षरी संकलनात मदत करतात.
फार्मर आयडीचे फायदे
फार्मर आयडी शेतकऱ्यांना अनेक फायदे देते:
- थेट लाभ हस्तांतरण (DBT): अनुदाने वेळेवर वितरित होण्याची खात्री.
- पीक विम्याचा सुलभ प्रवेश: शेतकऱ्यांना जलद विमा दावा मंजुरी मिळते.
- जमीन मालकीत पारदर्शकता: जमीन वाद आणि फसवणूक कमी करते.
- सरकारी योजनांमध्ये सुलभ प्रवेश: शेतकऱ्यांना सहज नोंदणी मिळते.
- डिजिटल भूमि रेकॉर्ड एकत्रीकरण: शेतकरी भूमी व्यवहारांचा ऑनलाइन मागोवा घेऊ शकतात.
- वर्धित कृषी नियोजन: सरकार चांगल्या धोरणनिर्मितीसाठी डेटा वापरते.
नोंदणी करताना लक्षात ठेवण्याच्या गोष्टी
फार्मर आयडी नोंदणी यशस्वीपणे पूर्ण करण्यासाठी खालील मुद्दे लक्षात ठेवा:
- सर्व कागदपत्रे तयार ठेवा: आधार, जमीन दस्तावेज आणि बँक पासबुक आधीच स्कॅन करून जतन करा.
- आपला मोबाईल नंबर आधारशी लिंक करा: ओटीपी पडताळणीसाठी महत्त्वाचे.
- महाभूलेखमध्ये जमीन दस्तावेज तपासा: चुकीच्या डेटामुळे नाकारले जाणे टाळा.
- स्थिर इंटरनेट कनेक्शन वापरा: अपलोड अपयश आणि टाइमआउट समस्या टाळा.
अर्ज स्थिती तपासणे
आपला अर्ज स्थिती तपासण्यासाठी खालील पायऱ्या अनुसरा:
- राज्य अग्रिस्टॅक पोर्टलवर भेट द्या.
- “नोंदणी स्थिती तपासा” वर क्लिक करा.
- नोंदणी आयडी किंवा आधार क्रमांक प्रविष्ट करा.
- आपली अर्ज स्थिती पाहण्यासाठी सबमिट क्लिक करा.
अर्ज स्थिती संभाव्य परिणाम
अर्ज स्थिती खालीलप्रमाणे असू शकते:
- मंजूर: आपले तपशील सत्यापित आणि पुष्टी केले गेले आहेत. आपल्याला फार्मर आयडी जारी केला जाईल, जो आपण विविध कृषी योजना आणि सरकारी सेवांमध्ये प्रवेश करण्यासाठी वापरू शकता.
- नाकारले: पोर्टल सामान्यत: नाकारण्याचे कारण प्रदान करेल. सामान्य कारणांमध्ये विसंगत तपशील, दस्तावेजांमधील त्रुटी किंवा पात्रता निकष पूर्ण न करणे यांचा समावेश आहे. नाकारण्याचे कारण काळजीपूर्वक पुनरावलोकन करा. नाकारणे चुकीच्या डेटामुळे असल्यास (उदा. नावातील विसंगती किंवा दस्तावेज त्रुटी), आपण दुरुस्त करून अर्ज पुन्हा सादर करू शकता.
- प्रक्रियेत: आपला अर्ज अद्याप प्रक्रियेत आहे. थोड्या दिवसांनंतर पुन्हा तपासा.
फार्मर आयडी हे शेतकऱ्यांसाठी डिजिटल कृषीचा पाया आहे, ज्यामुळे खरे शेतकरी लवकर आणि न्याय्यरित्या लाभ मिळवू शकतात. अग्रिस्टॅक आणि डिजिटल कृषी मिशन हे भारताच्या शेती क्षेत्राला आधुनिक आणि तंत्रज्ञान-सक्षम बनवण्यासाठी महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. जानेवारी २०२४ पासून, महाराष्ट्र हे त्या १० राज्यांपैकी एक आहे जिथे पीएम-किसान लाभार्थ्यांसाठी फार्मर आयडी अनिवार्य आहे. महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांनी यासाठी प्राधान्याने नोंदणी करावी.
विशेष सूचना
वाचकांसाठी महत्त्वपूर्ण जागरुकता सूचना: सदर माहिती ही विविध ऑनलाइन स्त्रोतांवरून संकलित केली गेली आहे. वाचकांनी फार्मर आयडी नोंदणी करण्यापूर्वी अधिकृत सरकारी पोर्टल, कृषी विभाग किंवा स्थानिक कृषी अधिकाऱ्यांशी संपर्क साधून अद्ययावत माहिती आणि मार्गदर्शन घ्यावे. नोंदणी प्रक्रिया, आवश्यक कागदपत्रे आणि अंतिम मुदतींबद्दल सरकारी अधिसूचना तपासावी. कृपया पुढील निर्णय घेण्यापूर्वी स्वतंत्र संशोधन करावे.
सर्वांनी अधिकृत पोर्टल (https://mhfr.agristack.gov.in) वरील माहितीवरच विश्वास ठेवावा आणि फार्मर आयडी संबंधित कोणत्याही अडचणींसाठी हेल्पलाइन किंवा स्थानिक कृषी कार्यालयात संपर्क साधावा.
